118 Samkynhneigð á Íslandi
(..1..) Fæðingarár 1946. Sveitarfélag Reykjavík. Nám Gagnfræðapróf. Þjóðerni Íslendingur. Kyn, kona.
Elilífeyrisþegi.
Viðhorf til samkynhneigðra.
Fyrsta sem ég man til að hafa heyrt talað um samkynhneigða er þegar ég einhvertíma á unglingsárunum var að tala við jafnöldru mína sem sagði að einhverjir væru sódómískir. Ég hafði ekki hugmynd um hvað það þýddi og þorði ekki að spyrja þessa stúlku en ég fann að þetta var einhvað dularfullt, bannað og ef til vill ljótt.
Einhvertíman á áttunda áratugnum sagði afi minn við mig að kynvilltir, en það voru samkynhneigðir þá kallaðir, væru oft í röngum líkama og að það kæmi fyrir að ekki væri hægt að ákvarða af hverju kyninu ungbarn væri.
Nú vitum við að þetta er annar handleggur.
Ég hef ekki tök á að gera samanburð á viðhorfi til samkynhneigðra frá áratugi til áratugs.
Breytingar hafa orðið vegna baráttu þeirra og vegna umfjöllunar fjölmiða um samkynhneigðra og stöðu þeirra.
Ég veit ekkert um hvort munur sé á viðhorfi fólks til samkynhneigrða eftir búsetu.
Ég þekki ekki neinn samkynhneiðan vel og get ekkert sagt frá
örlögum þeirra.
Konur og karlar.
Eftir því sem ég hef upplifað er talað öðruvísi um homma en lesbíur. Það þótti grófara að karlar væru með körlum. Já, hommar voru álitnir kvenlegir og lesbíur karlalegar. Þannig var og er jafnvel ímyndin ennþá.
Fjölmiðlar.
Ég held að fjölmiðlar hafi breytt viðhorfi fólks til samkynhneigðra. Ég man ekkert sérstakt um það hvenær farið var að fjalla um þá af skilningi. Ég man ekki eftir þáttum eða mynd sem hafa haft nein sérstök áhrif á mig í þessu efni.
Þetta hefur gerst smá saman. Viðhorf hefur breyst og almenningur hefur fengið meiri upplýsingar um samkynhneigða. Verið menntaður dálítið.
Félög og hreyfingar.
Mér finnst að hinu góða að öll þessi félög og hreyfingar samkynhneigðra hafi sprottið upp. Ég hef enga sérstaka reynslu af þeim en ég hef skemmt mér á Hinsegin dögum.
Mér finnst að það sé gott og blessað með Hinsegin daga en mér finnst að fólk hvort sem það er samkynhneigt eða ekki ekki, þurfi ekki að vera að sýna kynferðislega burði á almannafæri. Ég hef ekki gaman af að horfa á tvo homma kyssast út á götu, bara af því þeir vilja sanna eitthvað. Ég held ég vilji ekki horfa á gagnkynhneigða vera að sýna þannig hegðun heldur. Ég sá ekkert þannig þegar ég var á Hinsegin dögum en það var umfjöllun um þetta í fjölmiðlun eftir síðustu Hinsegin daga og þess vegna segi ég þetta.
Minningar um samkynhneigða einstaklinga.
Frændi minn, amma mín og hann voru systrabörn, var sagður kynvilltur eins og það hét þá. Þetta var þekktur maður.
Mamma mín hélt því fram að hann væri ekki kynvilltur og sagði að hann hefði orðið fyrir slysi og væri ónýtur til kvenna og þar með var þetta ekki lengur á dagsrká.
Frændi minn, við erum systrabörn líka, frétti um þennan mann og sagði ömmu frá. Þegar hann heyrði að þetta væri frændi okkar sagði hann, það getur ekki verið að hann sé kynvilltur.
Svona var viðhorfið um 1966.
Eini samkynhneigði maðurinn sem ég hef kynnst er pennavinur og hann er karlmannlegur að sjá.
Hann kom út úr skápnum eftir að hann hafði verið giftur lengi og hann átti börn.
Hann segir að hann hafi ekki viljað missa af því að eiga fjölskyldu. Nú býr hann með manni en hefur samband við börn og barnabörn. Hann er ágætur maður af öllu leiti.
Því miður er framlag mitt lítið og ég hef ekki mikla þekkingu á þessu máli en ég geri ekki upp á milli fólks vegna kynhneigð. Kannski hafa fjölmiðar kennt mér það. Ég veit ekki.
Kafli 1 af 6 - Viðhorf til samkynhneigðra
Hvenær manst þú eftir að hafa fyrst heyrt talað um samkynhneigð (óháð þinni eigin kynhneigð)? Hvernig var t.d. talað um samkynhneigt fólk á fimmta áratug 20. aldar eða á áttunda áratugnum miðað við það sem síðar varð? Hefur þú tök á samanburði frá áratug til áratugar?
Hvernig minnist þú breytinga á viðhorfum til samkynhneigðra hér á landi? Hvað hefur einkum orsakað þessar samfélagslegu viðhorfsbreytingar að þínu mati?
Voru einhverjir atburðir eða tiltekin tímabil í sögunni þýðingarmeiri en önnur, að þínu mati, þegar þú íhugar þær breytingar sem orðið hafa? Hvernig tengist það réttindabaráttu samkynhneigðra? Hvað hafði tíska, tónlist, bókmenntir og skemmtanalíf að segja? Hvaða máli skiptu erlend áhrif?
Finnst þér að það sé eða hafi verið munur á talsmáta og viðhorfum fólks til samkynhneigðra eftir búsetu, t.d. í dreifbýli og þéttbýli? Hvaða munur?
Ýmis orð hafa verið notuð um samkynhneigða gegnum tíðina. Kynvilla, sódómía og sódómskur voru þekkt orð fyrr á tíð, en orðið samkynhneigð er aðeins rúmlega þrjátíu ára gamalt í íslensku máli. Hvaða orðum manst þú eftir að hafa heyrt um samkynhneigt fólk á ólíkum tímum?
Hefur þú vitneskju um eða persónuleg kynni af samkynhneigðu fólki sem hefur orðið fyrir barðinu á fjandsamlegum viðhorfum, mætt ofbeldi og niðurlægingu, innan fjölskyldu sinnar eða utan, eða af eigin reynslu? Þekkir þú til fólks sem hefur hrökklast úr heimabyggð sinni eða úr landi eða svipt sig lífi af þeim sökum? Kanntu að rekja örlög þessa fólks í stuttu máli?
Hér getur þú svarað öllum spurningunum í þessum kafla í samfelldu máli og algerlega frjálst, ef að þér finnst það betra.
Kafli 2 af 6 - Konur og karlar
Voru/eru hommar og lesbíur litin sömu augum eða var/er munur þar á? Hvaða munur? Hefur þetta breyst og ef svo er, hvernig og af hverju?
Hvað manstu um þá hugmynd að hommar væru kvenlegir upp til hópa og lesbíur óvenju karlmannlegar? Skipti öðruvísi klæðaburður, ímyndaður eða raunverulegur, hugsanlega einhverju máli í þessu sambandi? Hvernig þá?
Þótti mönnum stafa meiri ógn af öðru kyninu en hinu þegar samkynhneigt fólk átti í hlut? Hvoru kyninu? Var umtal um annað kynið t.d. meira gildishlaðið en umtal um hitt kynið?
Manstu eftir einhverju öðru sem sagt var um samkynhneigðar konur og karla á ýmsum tímum ævi þinnar?
Hér getur þú svarað öllum spurningunum í þessum kafla í samfelldu máli og algerlega frjálst, ef að þér finnst það betra.
Kafli 3 af 6 - Löggjöf
Hvernig telur þú að löggjöf hafi haft áhrif á líf samkynhneigðra og viðhorf til þeirra síðar? Hvað vó þyngst að þínu mati?
Hvaða augum lítur þú þessar lagasetningar, varstu hlyntur þeim eða ósammála á sínum tíma? Höfðu einhverjar af þessum lagasetningum áhrif á þitt persónulega líf, líf fjölskyldu þinnar eða vina? Á hvern hátt?
Hér getur þú svarað öllum spurningunum í þessum kafla í samfelldu máli og algerlega frjálst, ef að þér finnst það betra.
Kafli 4 af 6 - Félög og hreyfingar
Á Íslandi hafa orðið til allmörg félagasamtök eða hreyfingar samkynhneigðra og annars hinsegin fólks á síðustu áratugum. Þeirra elst og áhrifamest eru Samtökin ´78, stofnuð árið 1978, en fleiri hreyfingar hafa haft áhrif á breytt viðhorf og sýnileika samkynhneigðra, t.d. Q – Félag hinsegin stúdenta, FAS – Félag aðstandenda samkynhneigðra, Hinsegin dagar í Reykjavík – Gay Pride og Íþróttafélagið Styrmir svo fáein dæmi séu nefnd.
Hvaða augum lítur þú þessar hreyfingar og hvaða þýðingu telurðu að þær hafi haft fyrir breytt viðhorf gegnum tíðina? Þekkir þú til starfsemi þeirra og stefnumála? Áttu minningar um samskipti þín eða einhverra þér nákominna við þessi félög?
Hefur þú sótt hátíð Hinsegin daga í Reykjavík og hvaða augum lítur þú slíkt framtak?
Hér getur þú svarað öllum spurningunum í þessum kafla í samfelldu máli og algerlega frjálst, ef að þér finnst það betra.
Kafli 5 af 6 - Fjölmiðlar
Hvenær manstu fyrst eftir því að vikið hafi verið að kynhneigð í fjölmiðlum og þá með hvaða hætti? Kanntu að lýsa viðbrögðum við því? Manstu fjölmiðlaefni, viðtöl, greinar eða þætti sem þú telur að hafi skipt sköpum í þessu sambandi?
Hvernig myndir þú bera saman fjölmiðlaumfjöllun fyrri tíma og það sem nú er boðið upp á þegar vikið er að samkynhneigð? Kanntu að nefna dæmi? Hvað er líkt, hvað er ólíkt?
Hver finnst þér vera þáttur fjölmiðla í skoðanamótun þegar samkynhneigðir eiga í hlut?
Manstu eftir því hvenær þú sást í fyrsta sinn kvikmynd á hvíta tjaldinu eða í sjónvarpi þar sem vikið var að samkynhneigð? Kanntu að lýsa áhrifum þess á þig og þitt nánasta umhverfi?
Hvaða vægi telur þú að fjölmiðlar hafi haft þegar meta skal aukið umburðarlyndi í garð samkynhneigðra? Hafa fjölmiðlarnir styrkt félagslega stöðu þeirra og mannvirðingu eða veikt hana?
Hvaða áhrif hafa þekktir einstaklingar sem greint hafa frá samkynhneigð sinni í fjölmiðlum haft á viðhorf þín til hinsegin fólks? Minnist þú einhverra tiltekinna einstaklinga í þessu sambandi sem þú telur hafa haft mikil áhrif?
Hvaða augum lítur þú veraldarvefinn (netið) og áhrif hans á stöðu og réttindabaráttu samkynhneigðra?
Hér getur þú svarað öllum spurningunum í þessum kafla í samfelldu máli og algerlega frjálst, ef að þér finnst það betra.
Kafli 6 af 6 - Minningar um samkynhneigða einstaklinga
Hvaða kynni hefur þú (óháð eigin kynhneigð) haft af samkynhneigðu fólki, meðal vina, vinnufélaga eða í fjölskyldu þinni? Fyrsta samkynhneigða manneskjan sem þú kynntist (nema þú sért hinsegin), hvað er þér minnisstætt við hana? Hvaða áhrif höfðu slík kynni á skoðanir þínar og viðhorf til homma og lesbía?