68 Auðkenni og nöfn húsdýra
Nr. 8917
p1
Komið þið sæl! Þið
senduð mér skrá 68 í des. 1987. Að vísu er ég Jónasson ekki Jónsson eins
og skráð er á umslagið. Ég hefi nú alltaf ætlað að svara bréfi ykkar, en
það hefur dregist og engin sérstök ástæða fyrir því, nema leti og einnig
það að mér finnst nú einhvern veginn að ég hafi ekkert fram að færa sem
þið hafið ekki nú þegar. Ég var nú aldrei í hópi þeirra bænda sem þekktu
allar sínar kindur með nöfnum. Hjá mér voru það eyrnamerkin sem ég þekkti
kindurnar mínar á. Mundi númerin frekar en nöfnin, þó þau væru fyrir hendi.
Einhvers staðar á ég að eiga ærnafnavísur sem hefjast svo: Að ég hripa
ærnöfn fór upp úr ..... minni Þankasvipur þó er mjór því mig fipar vesöld
stór. Yfir kindum oft ég stóð uppi á tindum, hólum
hreyfði yndi hryggjarslóð þó herti vindur kuldaflóð. Mér til stunda
styttingar stíla mundi nöfnin tvær og hundrað tvinnar þar tíu fundnar viðbættur.
Mig minnir fastlega að vísur þessar séu til á prenti og þá ykkur
að sjálfsögðu kunnar, því hef ég ekki leitað að þeim í dóti mínu heldur
skrifað vísurnar eftir minni og læt eina ærnafnavísuna fljóta með: Branda,
Brúða, Breiðhyrna Bjartleit, Lúða, Spíra Hekla, Kúða, Hrynhyrna Hæglát,
Skrúða, Týra.
p2
Man ekki eftir öðrum
orðum um hornalag nautgripa en tilgreind eru í bréfi ykkar. Nöfn eins og
Hyrna, Hnífla ofl. eru dregin af hornaglai. Nöfn dregin af lit: Húfa, Huppa,
Hryggja, Grána, Branda, Rauðka, Þrílit, Sveskja, Surtla, Skrauta, Flóra,
Frenja, Skessa, Gæfa, Gyðja, Reiður, Frekja, Búbót, Búkolla eru af ýmsum
tilefnum.
p3
Hestar: Þekki flest
litanöfn hesta sem upp eru talin. Muskóttur kannast ég ekki við. Hestar
með ljósan hring í auga öðru eða báðum voru kallaðir glaseygðir og nafnið
Glæsir oft af því dregið og eins Glámur. Engri reglu man ég eftir um að
hvenær hross voru skírð. Oft voru nöfnin tengd vaxtarlagi eða lit t.d.
Háleggur, Jarpur, Bleikur, Glói, Tvístjarni. Þristur þrístjörnóttur. Blakkur,
Brúnn, Skuggi, Krummi, Hrafn, Mósi, Gráni, moldi, Lýsingur, Léttfeti, Sörli,
Þytur, Sokki, Skjóni, Gráskjóni, Móskjóni, Jörp, Skjóna, rauðka, Grána,
Mön, Fjöður, Snegla, Sunna, Stjarna, Per,a. Ekki er hægt að neita því að
hross taka stundum nöfn af fyrrverandi eiganda eða þeim bæ sem þau eru
frá og gat oft farið vel á því, en gat þó stundum verið misnotað, þe. gert
í niðrunarskyni við þann sem hrossið átti áður. Faðir minn keypti rauða
hryssu af Sigfúsi á Króksstöðum, líklega um 1925 og var hún kölluð Siffa.
p4
Sauðfé: Hornalag,
stórhyrnd, úthyrnd, hringhyrnd, skeifhyrnd, kúphyrnd, vaninhyrnd, afturhyrnd.
Nöfn dregin af hornalagi: Kúpa, Vaninhyrna, Langhyrna, Stutthyrna,
Hringja, Skeifa, Hringhyrna. Litir hvítt, svart, svargolsótt, mógolsótt,
golsótt, kolótt = Kola, Kríma, Hríma, Hula. Mórautt ljómsórautt, dökk mórautt,
grámórautt, grátt, ljósgrátt, grábotnótt, móbotnótt, svartbotnótt, arnhöfðótt,
svartflekkótt, móflekkótt. Nöfn dregin af ullarlit. Mjöll, Gul, Svört,
Surtla, Sveskja, hrefna, Móra, Hosa, Hatta. Fossa keypt frá Fossi. Ófeig
fór niður um snjóbrú á læk og fannst lifandi nokkrum dögum síðar.